FINALS: Pakighinabi Kauban si Fr. Joy Danao Bahin sa Archdiocesan Shrine sa Birhen sa Fatima

Talaan sa Miaging Semana (9)

Kawhaan ug upat nga adlaw sa buwan nga Setyembre tuig dos mil otso – Kining adlawa timaan sa akong unang pagtunob sa tunghaan nga University of the Philippines (UP). Ilhado kining maong eskwelahan apan karon ra gayod ko nahatagan og higayon nga mobisita niini. Didto sa UP nahitabo ang usa ka pakigpulong nga gipasiugda sa Sun.Star Cebu alang sa pagsaulog sa Press Freedom Week kon asa Reaching Out to Future Journalists ang tema. Didto, anaa ang mga editor-in-chief sa Sun.Star Cebu, Davao ug Cagayan de Oro. Tagsa-tagsa sila nga nakigpulong atubangan kanamong mga tinun-an bahin sa Community Journalism kon asa daghan kaayo mi og nakat-onan ug nasayran nga makatabang gayod kanamo isip umaabot nga mga magsusulat sa kamatuoran. Homan nilang tulo, aduna’y gihatag nga panahon alang sa pagpangutana kon asa ang ubang sakop sa Sun.Star Cebu ang mitubag. Sa tanan nga nanggawas sa maong pakigpulong, kini ang labing halandumon alang kanako: Kulang man gani ang suhol gumikan sa trabaho sulod sa Mass Communication, wala’y makatupong sa pagbati—sa katumanan—gumikan sa paghatag og husto, tinuod, ug kasaligang balita sa katawhan.

Sa laing bahin, hapit na gayod mahoman kini nga semester. Sunod semana, panahon na sab sa pagtuon tungod final exams na. Nagtinguha ko nga motapos ko niining semester nga wala’y pagbasol ug paghinulsol, busa kinahanglan gayod nga maninguha ko sa akong pagtuon. Mahinungdanon sab gayod ang disiplina. Hinaot pa unta nga makalampos ko nga malipayon ug nga natagbaw sa akong kaugalingon ug sa akong nahimo. Nag-ampo sab ko nga magpadayon ang Ginoo sa pagdumala kanako hilabi na niining panahon.

Kawhaan ug unom nga adlaw sa buwan nga Setyembre tuig dos mil otso – Kini ang adlaw nga natawhan sa among magtutudlo sa Cebuano nga si Sir Leo Lastimosa. Kami nga iyang mga tinun-an nag-andam og gamay nga regalo alang kaniya isip pagpasalamat sa iyang pagtudlo kanamo bahin sa Sugbuanong sinultian. Gisulong namo ang Parklane kon asa aduna siya’y Press Freedom Seminar nga gitambongan. Apan pag-abot namo sa lugar, wala pa siya didto. Tungod aduna pa sab ko’y laing kasabutan, wala na lang ko nihulat sa iyang pag-abot. Anugon kaayo nga wala ko nakapangumusta kaniya. Busa, gamiton ko kining higayon aron moingon og MALIPAYONG ADLAW NGA NATAWHAN, SIR LEO! Daghan kaayong salamat!

Lima Ka Bag-ong Sugbuanong Pulong (15)

1. Lab-as adj. Fresh as to fresh fish, not salted, newly caught, unadulterated, unintoxicated
• Kinahanglan mosayo sa pagpangompra aron makaabot sa lab-as nga isda.

2. Lakip adj. Included, inclusive, altogether, part of
• Lakip sa iyang sulat ang usa ka gamay nga pinaskohan.

3. Lahotay v. To endure, to go on in spite of strong opposition, to hold on, insist
• Nagtinguha ko nga molahotay sa akong pag-eskwela bisan sa kalisod sa mga buluhaton.

4. Lamdag n. A glowing light, illumination, inspiration, the break of dawn, enlightened by the Holy Spirit
• Ang mga pulong ni Hesus lamdag sa akong kinabuhi.

5. Lampingasan adj. Ruthless, lion-hearted, cruel, pitiless, tyrant
• Ang lampingasan nga tulisan nasikop na sa kapulisan.

Talaan sa Miaging Semana (8)

Kauban ko sa Photo Society sa Saint Theresa’s College ug usa sa mga kalihukan sa maong kapunongan mao ang manguha og hulagway sa mga lugar nga nagkalisud sulod sa dakbayan sa Sugbo. Maayo kini nga proyekto sa pundok tungod pamaagi sa kahanas sa paniniyot, nahatagan mi og higayon aron masaksihan ang laing bahin sa Sugbo, ug dili lang kami kutob sa mga maanindot nga talan-awon sa Sugbo.

Setyembre 17, 2008—Pila lang ka metro ang gilay-on gumikan sa tunghaan, among gibisita ang Sitio Sta. Teresita, Taop. Bisan dili angay ang panahon sa pagpaniyot tungod sa ulan, nagpadayon gihapon mi. Sudlunon ang maong sitio ug didto nakita nako ang hulagway sa dili maayong panginabuhi. Sikit-sikit ang mga panimalay, gamay ang mga agi-anan, napuno kini og mga iglalabay, ug aduna’y hugaw nga kanal. Bali gayod kini sa mga malambuong subdibisyon sa Sugbo. Bisan pa og wala ko’y nakit-an didto nga nagpakalimus o kamatyunon sa kagutom, aduna gihapon ang mga timailhan sa kawad-on. Apan bisan dili hayahay ang kahimtang sa mga lumulupyo, malipayon gihapon sila—nakuha pa nila ang pagpahiyum ug pagkatawa. Ingon-ini gayod diay ang Pinoy: malipayon bisan pa og nakasinati og kalisud.

Nalingaw gayod ko sa mga bata didto—inosente, naglipaylipay, ug wala’y kaalamag sa problema. Nalipay ko nga bisan sa kalisud, wala sila nakuhaan sa ilang pagkabata.

Gumikan niining kasinatian, maka-ingon ko nga daghan pa kaayo og kuwang sa serbisyo nga gihatag sa gobyerno alang sa katawhan hilabi na sa mga nanginahanglan gayod niini sama sa mga kabus. Hinaut pa unta nga matagaan na kini og dakong pagtagad aron makakita na gayod ang Sugbo, ang Pilipinas og hulagway sa paglaum, kaangayan, kalinaw, ug gugma.

Lima Ka Bag-ong Sugbuanong Pulong (14)

1. Dakin-as v. To slide, slip, glide, careen
• Nadakin-as si Maria sa dangog nga salog.

2. Dag-anan n. Chance, opportunity, solution
• Wala’y dag-anan ang kaaway ni Manny Pacquiao.

3. Dagsang adj. Rampant, deliberate commitment of crimes, or over-supply of seasonal fruits, etc.
• Nidagsang ang dengue sa panahon sa ting-ulan.

4. Dapig n. One who is supportive to, or in favor to; hence a supporter or loyalist
• Dapig ko sa Sugbuanong magdudula nga si Dondon Hontiveros.

5. Did-an v. To refrain, to disallow from doing to, to restrict
• Gidid-an sa paggamit og dautang droga ang katawhan.

Labing Bantugan nga Sugbuanon

Kon hisgutan ang labing bantugang Sugbuanon, sa wala’y pagduhaduha, ang akong pinalanggang inahan nga si Belen Escuadro mao ang akong ikatubag.

Ang pagpanganak niya kanako, napo’g walo na ka tuig ang miagi, usa ka pakigbisug alang kaniya tungod sa iyang edad nga kap-atan ug usa. Niining edara, aduna’y pagkahinay na ang iyang lawas, busa lisud na g’yod ipanganak. Apan, iya kining giantus mao tungod niini, dako kaayo ko’g pasalamat kaniya nga gipakatao ko sa kalibutan.

Samtang nagdako ko, wala gayod mi niya biyai sa akong maguwang. Mi-abot siya sa punto nga gibiyaan niya ang iyang trabaho aron maatiman lang niya ang among mga panginahanglan. Sukad niini, gi-una na niya iyang trabaho isip inahan ug asawa.

Dako kaayo og natabang ang akong inahan sa paghulma sa akong kinabuhi karon. Unsa na lang kaha ko kon wala siya! Dili gayod nako makalimtan ang iyang pagdumala kanako sa tanan nakong buluhaton, hilabi na kon bahin sa pagtulun-an. Makahinumdum pa g’yod ko sa mga panahon nga iya kong tabangan sa pagtuon hangtod nakat-on ko mobarug sa akong kaugalingon. Mahinungdanon gayod ang iyang mga tambag, ug kasagaran matinuod g’yod ang iyang mga panagna ug iyang uban pang ipangsulti kanako. Tinuod gayod nga nasayod ang inahan kon unsa’y labing maayo alang sa ilang mga anak.

Bisan pa og kadaghan na ko nakasala kaniya, iya gihapon kong pasayluon. Gumikan niini, makaingon ko nga dako gayod ang kasingkasing sa akong inahan. Dako kaayo ko’g kaikug sa akong inahan mao naghinaut ko nga makabawi sa tanan niyang nindot nga gibuhat alang kanako.

Ang katapusan apan dili kinagamyan, saludo ko sa akong inahan tungod sa iyang pagsakripisyo. Giantus niya ang iyang dautang kahimtang nga gihatag sa iyang sakit nga Psoriasis. Usahay dili na lang siya mopalit og tambal aron lang mahatag niya among kalipay ug mga panginahanglan sama sa edukasyon. Wala siya natagbaw sa balay ug siya nangita og mga kahigayonan aron makasangga sa tanang gastuonon sa pamilya.

Busa, gamiton ko kining higayona alang sa pagdayeg sa akong inahan—sa iyang wala’y kinutoban nga gugma alang kanamo nga iyang pamilya. Sa dili pa awahi ang tanan, buot kong isinggit sa kalibutan nga mapasalmaton ko nga siya akong inahan; nga naghinulsol ko sa mga panahon nga ako siyang napasakitan; ug nga gihigugma gayod nako siya.

Sa iyang kan-uman nga adlaw nga natawhan, hinaut pa unta nga tagaan siya og maayong lawas ug taas nga kinabuhi sa Ginoo isip ganti sa iyang mga maayong binuhatan. Dili man gani siya bantugan alang sa uban, apan sa akong mga mata, siya wala’y sama ug wala’y makalupig kaniya.

Talaan sa Miaging Semana (7)

Minahal kong Diary,


Taas-taas gayod akong pahuway gumikan sa tulo ka adlaw nga wala’y klase mitapos ang pagsaulog sa Intramurals. Apan aduna’y mga gipangbilin nga buluhaton ang among mga magtutudlo alang kanamo aron makabawi sa mga adlaw nga wala’y klase. Busa, gitarong nako og bahin ang akong oras sulod sa tulo ka adlaw aron makahimo sa gikinahanglang buluhaton ug aron makapahuway sab. Akong gisigurado nga dili masakripisyo ang akong pagpahayahay sa akong pag-eskwela.


Pagbalik sa tunghaan, mailhan gayod nga wala pa matagbaw ang mga tinun-an tungod aduna gihapon ang mga pulong-pulong bahin sa miaging Intramurals—ang mga paglampus ug pagkapildi, ang mga lingaw ug dili maayong panghitabo, hilabi na ang ilang mga labing halandumong kasinatian sulod sa Pakiglambigit Dos Mil Otso.

Gumikan niing semanaha, kini akong nakat-onan: Mahimo kang mopili kon nindot o bati ang imong adlaw tungod ikaw ra ang makabuot niini. Mahimo kang malipayon kon buot nimong malipay ug mahimo kang magul-anon kon buot nimong maguol. Ang hunahuna dako gayod kaayo’g epekto sa kahinatnan sa imong adlaw, apil na ang imong mga buluhaton.

Lima Ka Bag-ong Sugbuanong Pulong (13)

1. Alimpatakan n. Mind

* Napuno iyang alimpatakan sa kadaghan sa iyang mga gikinahanglang asikasuhon.

2. Kasayuran n. Data, information, knowledge, reference

* Kinahanglan aduna’y kasayuran sa balaod ang gustong molansar sa sunod piliay.

3. Igtatan-aw n. Sense of sight, eyes

* Tungod sa gubat, nawad-an sa iyang igtatan-aw ang sundalo.

4. Tugyan v. Surrender

* Gitugyan ni Hesus ang iyang kinabuhi aron maluwas kita gikan sa atong mga sala.

5. Tulumanon n. Rite, ceremony

* Sa dili pa siya molakaw, gihulat niya nga motapos ang balaang tulumanon.

Mga Sugyot Aron sa Pagpalambo sa Sugbuanong Sinultian: Pakighinabi Kauban si Ms. Irish Amores

http://www.mediafire.com/?bn1wfrh2vzm

Talaan sa Miaging Semana (6)

Minahal kong Diary,

Natagbaw gayod ko niining semana sa Intramurals, Pakiglambitgit Dos Mil Otso, dili lang tungod wala’y klase apan tungod nga aduna’y mga makalingaw nga kalihukan sulod sa tunghaan. Ang tema sa tulo ka adlaw nga pasundayag mao ang “Nagkakaisa, Nagpapalakas, Nagpapasalamat.” Ako gyo’ng nakit-an nga ang mga tinun-an nagkahiusa aron sila modaog ug mahimong kampeyon. Ang mga dili magdudula nakiglambigit pamaagi sa pagsinggit alang sa ilang gilabanan nga bahan. Gipakita ug gipagawas sa mga magdudula ang tanan nilang kusog aron makab-ot ang kinatas-an. Ug ang labing mahinungdanon, wala sab gayod nila hikalimti ang Ginoo nga naghatag kanila sa ilang kahanas ug sila nagduwa isip pasidungog sa Diyos Amahan.

Isip mga Mass Communication students, among gikuha ang higayon aron mabansay-bansay among kahanas sa TV Production. Sa unang adlaw sa Pakiglambigit Dos Mil Otso, gikuha namo ang seremonya sa pag-abli sa maong panghitabo. Gumikan sa “VJ Hunt” nga nahibato sa miaging Lunes, ako ang napiling VJ sa maong adlaw. Dakong hagit kadto alang kanako tungod dili pa gayod ko hanas. Nakulbaan ko tungod basin dili nako mabuhat ang ilang gipaabot gikan nako. Apan nalipay gayod ko kay malampuson ang maong kasinatian. Nalingaw ko samtang daghan sab ko’g nakat-onan. Kinahanglan gayod nga aduna’y salig sa kaugalingon ug ipakita ang tinuod nga kinaiya. Kon aduna niini, mosunod na ang uban ug katagbawan gayod ang resulta.

Nalipay gayod ko nga mata’g usa sa mga tinun-an nilihok ug nitabang aron mahimong malampuson ang Pakiglambigit Dos Mil Otso. Sunod tuig na sab!

Lima Ka Bag-ong Sugbuanong Pulong (12)

1. Banggiitan adj. Intelligent, brave, dynamic, intrepid

* Gidayeg sa mga tinun-an ang ilang banggiitang magtutudlo.

2. Hamugaway adj. Convenient, cozy

* Wala’y sama ang kahamugaway sa kaugalingong panimalay.

3. Labtingaw adj. Weak, not strong, lack of vigor, half-strong, not thorough

* Wala pa nakabawi sa iyang kusog ang labtingaw nga mag-aawit gumikan sa aksidente.

4. Paniid v. To spy; to keep watch over them; to gather information about

* Gisugo sa adunahang negosyante ang iyang kasaligang tawo nga maniid sa suspitsadong kawatan sa iyang tindahan.

5. Yano adj. Simple, ordinary, humble, easy, accommodating, plain

* Yano apan mahinundganon ang iyang tumong sa kinabuhi: ang makatabang sa katawhan aron mapasidunggan ang Ginoo.

Talaan sa Miaging Semana (5)

Minahal kong Diary,

Wala’y klase sa miaging Lunes tungod sa pagsaulog sa National Heroes’ Day dinhi sa Pilipinas aron paghandum sa Cry of Pugad Lawin sa Katipunan nga gipangulohan ni Andres Bonifacio alang sa pagkab-ot sa kagawasan gikan sa mga Katsila. Apan sa maong kapistahan, akong nabantayan nga wala gayod nasayod ang katawhan sa hinungdan niining adlawa. Sakit palandungon, usa na ko niini; usa ko sa mga tawo nga nakalimot sa mahinungdanong sugilanon sa maong adlaw. Alang kanako, gumikan kini sa dakong gahum sa bag-ong teknolohiya nga nagbunga og mga nagkalainlaing butang nga mas gitagaan nato og dakong pagtagad. Gipailaila sab niini ang paspas nga panginabuhi sa katawhan; halos tanan madali-dali na. Isip mga Pilipino, dili nato angay hikalimtan ang atong gigikanan tungod dako kining impluwensiya kon unsa kita karon ug kon unsa atong nasod karon.

Sagad ra ang miaging semana, wala’y labot sa mubo nga bakasyon gumikan sa National Heroes’ Day. Dali ra niagi ang upat ka adlaw ug wala kaayo nahitabo nga nakadani nako. Arang-arang ra ang mga buluhaton ug ang mga pagtulun-an nga akong naagian. Nalipay gayod ko tungod nakasingit pa ko og panahon aron makapahuway.

Sunod semana, ang tulunghaan magsaulog sa Pakiglambigit Dos Mil Otso o Intramurals alang sa kadaghanan. Sulod sa miaging semana, nahimatikdan gayod nako ang pagpaningkamot ug pagpangandam sa mga magtutungaha alang sa umaabot nga kalihokan.

Tanan-tanan, natagbaw gayod ko karong semanaha ug karon, nagpaabot ko sa sunod tungod sigurado ko nga aduna pa’y mga maanindot nga panghitabo nga nagpaabot sab kanako.

Sugilanon Luyo sa Sitio Birhen sa Regla, Barangay Mabolo, Siyudad sa Sugbo

Lima Ka Bag-ong Sugbuanong Pulong (11)

1. Ugangan n. Parents-in-law, the parents of one’s wife or husband

• Isip ikaduhang ginikanan ang pagtagad niya sa iyang ugangan.

2. Ugbok v. To plant or install a post, pole, peg, etc.

• Aduna’y mga gi-ugbok nga haligi sa suga mata’g eskina.

3. Urakan n. Hurricane, typhoon, whirlwind, cyclone, tornado, gale

• Ang urakan ang hinungdan mao naanod sa baha ang mga balay dapit sa sapa.

4. Usbaw n. Increase, advance, addition, progress, development, extension, benefit; acceleration

• Gi-dahom nga aduna’y pagpang-usbaw sa matirkula sunod tuig.

5. Uyon v. To nod, okay, yes, submit, approve, affirm, agree

• Naka-uyon ang lumalangyaw sa iyang pagbisita sa Sugbo.

Talaan sa Miaging Semana (4)

Minahal kong Diary,

Usa ka semana na sab ang mitapos. Salamat sa Ginoo sa usa ka malampusong pakigbisug sa tunghaan! Nalipay gayod ko sa kasagaran nga resulta sa midterm exams nga nahitabo sa miaging duha ka semana. Labing nindot gayod ang pagbati nga madaugon ang bunga sa akong pagpaningkamot. Ang akong pagkayod nahimong usa ka katumanan. Apan, dili gayod nako malimud nga aduna sab ko’y mga pagmahay nga miabot sama sa wa pagkatagbaw sa nakuha nga grado sa laing tun-anan. Labaw pa unta g’yod akong nabuhat. Apan, sige na lang; wala na man sab ko’y mabuhat tungod homan na man. Bisan unsaon, dili na nako mabalalik ang mitapos na, busa nagpabilin ko karon sa paglaum ug sa pag-ampo nga maka-bawi ko sa akong mga kulang sa umaabot nga pre-final ug katapusang exams. Sa sunod nga higayon, ako na g’yod ihatag ang tanan-tanan, wala’y sobra ug wala’y kulang. Mas labing dakong pagtagad na akong ihatag, dili lang pamaagi sa pagtuon, apan sa pag-apil sa klase usab. Nagatuo ko nga makaya ra g’yod ni nako kon aduna sab ko’y disiplina. Dili angay nga magsalig lang ko sa Ginoo nga tabangan ko Niya. Angay sab nga molihok ko kutob g’yod sa akong makaya. Ingon pa nila, “Do your best and God will do the rest.” Nakat-on ko gumikan sa akong sayop, busa paningkamutan nako nga dili na kini mausab. Hinaut pa unta nga akong makab-ot kini akong pangandoy nga magpadayon isip sakop sa Dean’s List aron malipay akong mga ginikanan nga nagbunga sab ang ilang pagsakripisyo aron ko maka-eskwela.

Taras Sa Usa Ka Presidente: Usa Ka Pakighinabi Kauban si Ms. Patricia Pateña

Lima Ka Bag-ong Sugbuanong Pulong (10)

1. Abiso n. Summon, advice, or piece of advice, notice

• Ang abiso sa pagpapahawa sa mga namuyo gihatod sa kapulisan.

2. Alaot adj. Poor, unfortunate, indigent, downtrodden

• Dili angay isalikway ang mga tawong alaot; sila angay tabangan.

3. Alirong n. A group of peoples forming into a circle or crowd for that matter; or any group of houses built in a surrounded or congested area; hence, in a state of being crowded

• Nag-alirong ang katawhan ngadto kon asa nahitabo ang krimen.

4. Ariglo v. To settle down the case amicably, to pacify from pursuing the trouble; hence, to calm down the protagonists

• Gi-ariglo sa kapulisan ang pagbugno sa bana ngadto sa iyang asawa.

5. Awhag n. Advice, notice, summon, information

• Awhag sa mga ginikanan paingon sa ilang mga anak nga magtinarong sa pag-eskwela aron mahimong malampuson.

Talaan sa Miaging Semana (3)

Minahal kong Diary,

Nalipay gayod ako nga hayahay kining semanaha. Nakaginhawa na intawon ko sa kadaghan sa buluhaton sa miaging semana sa midterm exams. Natagbaw gayod ko sa akong pahuway. Nabag-ohan sab ko nga wala ko’y angay buhaton tungod naanad ko nga aduna ko’y giasikaso matag gabii. Karong semanaha gisugdan ang ikatulong bahin sa semester ug nalipay ko nga hapit na gayod ko makalampus niini. Paspas gayod kaayo ang paglihok sa oras nga wala na nako mabantayan nga nakaabot na diay ko niining puntoha. Ang kinabuhi nagpadayon gayod, busa angay sab nga magpadayon kita sa atong kaugalingong kinabuhi.

Niining semanaha, usa sa dili gayod nako makalimtan ang pagsaulog sa “Pepita.” Kini usa ka pasundayag sa mga magtutungha sa Mass Communication isip mga bantugang Sugbuanon/Pinoy. Ang maong kalihukan aduna’y tema nga “Ako Usa Ka Sugbuanon Ug Mao Kini Akong Gipasigarbo.” Debate, mga dula, ug mga balak ang nakahatag og lingaw sa maong panghitabo. Isip usa ka sakop sa production team, nakita nako ang kahago sa akong mga kauban aron maporma lang kining kalihukan. Tungod niini, nahimong malampuson ang “Pepita.” Mabuhi ang Sugbuanon!

(Friday, August 15, 2008)

Nibisita ang college department sa St. Theresa’s College ngadto sa CICC aron makig-“Suroy Suroy Sugbo.” Didto, nakita nako nga daghan gayod kaayo og mga bahandi ang Cebu nga angay ipasigarbo.

Homan sa CICC, ang University of San Jose – Recoletos na sab among gibisita. Sa pagsaulog sa ika-beinte ka tuig nga pagsibya sa ABS-CBN Central Visayas, nagkatapoktapok ngadto ang mga tunghaan nga kauban sa Cebu Alliance of Mass Communication Students (CAMS). Sa maong kalihukan, aduna’y lantugi ug panagbangga sa Campus Patrol nga giapilan sa mga sakop nga tunghaan. Aduna sab gi-andam ang ABS-CBN nga pakigpulong bahin sa media ethics ug naghatag sab sila og guidelines bahin sa news reporting nga giulohan nilang Leo Lastimosa, Atty. Haide Acuña ug Rico Lucena—mga bantugang media practitioners karon. Lingaw gayod ni nga panghitabo ug daghan sab ko og nakat-onan gumikan niini nga makatabang gayod kanamo isip mga estudyante sa Mass Communication. Nagpasalamat gayod ko sa maong mahinungdanong higayon.

Lima Ka Bag-ong Sugbuanong Pulong (9)

1. Siyaok n. Scream, a sharp outcry, shrill cry; shout, a sudden loud cry, a loud burst of voices

• Katarungan ang siyaok sa pamilya sa biktima.

2. Sugilon v. To speak of, to tell a story, to converse with others

• Bahin sa nahitabong aksidente ang iyang gisugilon.

3. Sugyot n. Suggestion, proposition, opinion, proposal

• Gi-sugyot ang kadaghanan sa paglakaw aron maminusan ang gasto sa gasolina.

4. Sulagma adj. Coincidental, accidental, unexpected, unplanned

• Sulagma gayod kon mag-abot sa usa ka lugar ang nagkabaiwas nga magtiayon.

5. Sum-ol adj. Tasteless, monotonous, falling appetite, dull, unsavory

• Sum-ol na kaayo ang pagkaon sa tindahan.

MIDTERMS: Pakighinabi Kauban si Mdm. Camila Lapera

PAGTUDLO: USA KA MISYON

Ika-pito sa Agosto, tuig dos mil otso—duha ka adlaw mitapos sa iyang ika-seisenta ka tuig gumikan sa iyang adlaw nga natawhan, nahisayran ko ang pagkatao isip beteranong magtutudlo ni Mdm. Camila Lapera. Mama Mia sa kadaghanan, siya treintra y tres na ka tuig naghatag og serbisyo sa Saint Theresa’s College dinhi sa dakbayan sa Sugbo.

Usa ka matinumanong anak, gipasagdan niya ang pagdahum nga mahimong accountant ug nituman sa gusto sa iyang amahan nga mahimong usa ka Chemical Engineer. Homan sa pagtrabaho sa planta sa DOLE ngadto sa Davao, gihatagan siya og higayon—siya milangyaw sa usa ka ekslusibong eskwelahan sa Cagayan ug didto nakita niya ang iyang kaugalingon sa tagsatagsa ka mga kasingkasing sa iyang mga estudyante. Gumikan niini, nikuha siya og mga Education units ug mikuha sab siya sa National Board for Teachers. Gipadayon niya iyang misyon sa kinubuhi—ang pagtudlo—ug kini nagdala kaniya sa Saint Theresa’s College.

Maayo gayod bisan yano lang ang iyang pamaagi sa pagtudlo: disiplina; pagdasig sa pagpangutana; pagsumpaysumpay sa adlawadlaw nga panghitabo ngadto sa tulun-an; pagsingit sa paglingawlingaw ug makahimuot nga istorya kauban ang mga estudyante; ug husto nga pagsabot ug pasensya. Gawas sa pagtudlo og siyensya ug matematika, iyang kinaunahang tumong ug tinguha ang pag-ambit ngadto sa iyang mga estudyante og mga mithi—sa kalikupan ug sa espirituhanong bahin sa ilang kinabuhi.

Apan bisan ang beteranong magtutudlo aduna usab mga dili mahilikayan nga mga kaugalingong kapakyasan—ang abilidad sa iyang mga estudyante sa paghunahuna ug ilang kakulangan sa pasensya ug pagsakripsyo nga alang kaniya, mahimong gidala sa bag-ong teknolohiya.

Dili gayod sayon ang kinabuhi sa usa ka magtutudlo, ug kini giangkon ni Mdm. Lapera. Apan ang pag-alagad isip magtutudlo ug ang responsibiliad isip ikaduhang inahan kinahanglang ubanan gayod og pag-ampo ug paghigugma sa trabaho. Mao kini ang hinungdan kon ngano nakaabot siya og labing dugay nga pagserbisyo. Nakita ni Mdm. Lapera ang iyang kalampusan ngadto sa pagbisita kaniya sa iyang mga miaging estudyante nga malampuson na karon sa ilang tagsatagsa ka mga linya. Sila mobalik aron magpasalamat ug paghatag og handog alang sa iyang natampo sa ilang kinabuhi. Usa gayod kini sa dili makalimtan niya sa pagtudlo.

Natagbaw gayod siya sa iyang trabaho isip magtutudlo, ug mingawon gayod siya niini sa panahon nga siya moretiro na. Kon mahimo pang balikon niya ang iyang kinabuhi, pilion gihapon niya ang pagtudlo tungod mao kini iyang hangyo ngadto sa Ginoo: ang matagaan siya og maayong lawas aron siya magpadayon sa pagtudlo.

Hangtod karon, iyang kasingkasing wala gihapon mitiguwang sa pagtudlo ug nagpabilin siyang malipayon tungod sa inspirasyon nga iyang nakuha gumikan sa gugma ug pagdawat kaniya sa iyang mga estudyante ug sa tanang nag-abag kaniya aron siya mahimong malampuson. Wala sab gayod niya hikalimti ang pagsangpit ngadto sa Ginoo, sa Dakong Magtutudlo, aron magpasalamat sa Iyang pagkamatinabangon ug sa pag-giya kaniya sa iyang pagtudlo.

Ang kaugmaon sa mga magtutungha mao ang kaugmaon sa nasod. Ang kalampusan sa kabatan-onan nagagikan sa pag-amuma ug sa pagtudlo kanila. Busa, dakong responsibilidad ang anaa sa mga kamot sa mga magtutudlo—ug mao kini ang gibarugan ni Mdm. Camila Lapera.

Talaan sa Miaging Semana (2)

Minahal kong Diary,

Ania na pod ako karon, nagasulat kanimo bahin sa usa na pod ka miaging semana sa akong kinabuhi isip usa ka magtutungha. Semana kini sa midterm exams, busa ang pagtuon ang akong gihatagan ug dakong pagtagad. Pagsugod pa lang sa semana sa miaging Dominggo, nagsugod na sab dayon ko sa pagtuon aron pagpangandam sa mga exam sa Lunes. Giseryuso sab nako ug maayo ang mga misunod nga mga exam nga gitakda sa ubang adlaw sulod sa semana. Tungod niini, aduna’y mga adlaw nga gamay ra gayod ang akong oras sa pagtulog. Apan karon nga mitapos na ang mga exam, mobawi gayod ko sa akong kakulang sa pahuway.

Mitapos ang semana nga ako nalipay ug natagbaw sa akong disiplina sa pagtuon. Hinaut pa unta nga maanindot ang resulta sa akong gipunayan og trabaho aron dakong kalipay ang akong mahatag sa akong mga ginikanan. Nagpasalamat gayod ako sa Ginoo sa Iyang wala’y hunong nga gabay ug sa pagtabang Niya kanako aron mahimo kining usa ka malampusong semana.

Lima Ka Bag-ong Sugbuanong Pulong (8)

1. Bagotbot n. An act of murmuring or which murmur in excessive uttering

• Nagbagotbot ang mga pasahero sa Cebu Pacific mahitungod sa labing hinay nga serbisyo.

2. Balaknon adj. Poetical, rhythmical

• Nadani si Maria sa mga balaknong pulong ni Juan bahin sa iyang gugma sa dalaga.

3. Baliskad adj. Accidental overturning, accidentally turned upside down, grounded, as in the case of a vehicular head-on collision, and the like

• Mibaliskad ang awto dala sa kakusog sa pagbangga niini ngadto sa trak de karga.

4. Bantay-suroy n. Patrol

• Matag gabii, ang kapulisan magbantay-suroy sa kadalanan sa Sugbo.

5. Bayaw v. To rise up high, to soar into the air

• Ibayaw nato ang atong kasingkasing ngadto sa Kahitaas-an bugti sa dakong gugma nga gihatag sa Ginoo kanato.

Talaan sa Miaging Semana (1)

Minahal kong Diary,

Katapusan na gayod sa semana! Daghandaghan sab ang nahitabo kanako sulod sa lima ka adlaw nga pag-eskwela. Kakapoy gayod ang gibati sa akong lawas. Apan wala ko nakabati ug pagmahay mahitungod daghan sab ko’g nakat-onan bisan pa’g nagluya na. Sunod semana midterm exams na mao puno ug mga buluhaton kining semanaha nga bag-o lang mitapos. Daghandaghan sab ang mga gipangayo sa among mga magtutudlo nga gikinahanglan aron makalampos mi sa midterm. Wala ug tuo, aduna’y dinalian nga mga tinugyan nga buluhaton. Sulod sa lima ka adlaw, wa sab ko nahimutang sa pagsige ug hunahuna sa umaabot nga exams.

Hasol sab ang miaging clearance signing mahitungod nagdungan akong klase ug ang gitakdang oras sa pagpirma. Lisod timing-on ang mga tawo nga akong gipangita. Lainlain man gud ang akong kinahanglan duolon aron makuha nako akong test permit. Daghan sab kaayo ang mga bayronon nga apil niini. Nahurot gayod ang sapi sa akong mga ginikanan. Apan nagpasalamat gayod ko nga wala ko’y matrikula nga hunahunaon.

Gikan sa akong natagamtam sa mitapos nga semana, nakat-on ko nga labing maayo kon dili nako sayangon ang oras sa wala’y pulos nga mga binuhatan ug angay gayod nga sugdan dayon ang mga gikinahanglang buluhaton samtang dako pa og panahon.

Lima Ka Bag-ong Sugbuanong Pulong (7)

1. Maabiabihon adj. Hospitable, respectful, accommodating

• Timailhan sa mga Pilipino ang ilang pagka maabiabihon.

2. Mabudhion adj. Unfaithful, treacherous, traitorous, perfidious, untrustworthy, unreliable; faithless, infedil

• Aduna’y mga mabudhion nga mga tawo, busa dili angay magpataka ug salig bisan kinsa.

3. Makadani adj. Pleasing, attractive, charming

• Ang kagwapa ni Maria makadani.

4. Makigdaiton adj. Friendly, loving, solicitous, charitable

• Daghan modayeg sa tawo nga makigdaiton.

5. Makinaadmanon adj. Intelligent, wise, educated, knowledgeable, scholarly

• Ang tawo angay sab nga makinaadmanon hilabi na kon bahin kini sa gugma.

BAKAKON

Sa mga pulong ni Valentin Ornopia, Sr., 51-anyos, usa ka fulltime security guard sa St. Theresa’s College, wala’y ayo nga pagkapresidente si Arroyo. Matud ni Valentin, dili sakto ang pagdala ni Arroyo sa Pilipinas kay hangtod karon, daghan pa kaayo ang gipanggutom nga wa natagbaw sa iyang serbisyo. Nireklamo sab si Valentin nga bakakon si Arroyo tungod sa iyang gisaad nga Fertilizer Plan nga wala gayod nakadawat ang mga kabos nga mag-uuma. Matud ni Valentin, si Arroyo ang aduna’y katungod nga mupakgang unta sa mga salawayon ug dautang binuhatan sa iyang pamunuan apan nagpakahilom lang kini si Arroyo. Nakauyon si Valentin sa pangulo ni Marcos tungod strikto kini apan dili lang maayo kay mopatay og tawo. Miingon sab si Valentin nga mas arang-arang nga presidente si Aquino mahitungod nakahatag kini ug gamay nga ayuda sa mga kabos. Giklaro ni Valentin pag-ingon nga bati nga mga presidente silang Arroyo, Estrada, Ramos, Aquino, ug Marcos apan labaw pa gyud nga wa’y ayo si Arroyo.

GRABE KA HINAY

Naobserbahan ni Marnie Racaza, presidente sa College Student Council sa Saint Theresa’s College, nga grabe ka hinay ang paglambo sa Pilipinas gikan sa panahon ni Marcos hangtod kang Arroyo. Sa edad 20-anyos, ang katapusang tulo ka presidente ra ang naabtan ni Marnie. Miingon si Marnie nga mas hayahay ang kahimtang sa iyang pamilya sa panahon ni Ramos tungod dili pa kaayo mahal ang mga palitonon. Apan gamay ra gayod ang kalainan sa tulo tungod wala’y dako nga kalambuan nga nahimo sa Pilipinas ubos sa pagdumala nilang Ramos, Estrada, ug Arroyo. Gidungag ni Marnie nga bisan pa ug kasagaran sa mga presidente nakabuhat ug dili maayo, labing bati si Estrada mahitungod sa iyang pangurakot. Wala sab natagbaw si Marnie sa pangulo ni Arroyo kay bisan pa ug niangkon si Arroyo nga nilambo ang ekonomiya, kung buot tan-awon, daghan pa o mas nidaghan ang nagkalisod nga mga Pilipino. Matud sab ni Marnie, dili lang mahal ang mga gikinahanglan karon, aduna pa gayod ang kakulangan sa trabaho.

PULOS BATI

Si Flora Mijares, 49-anyos, usa ka magtutudlo sa Saint Theresa’s College, miingon nga pulos bati nga mga presidente silang Arroyo, Estrada, Ramos, Aquino, ug Marcos. Gicomparar niya nga si Arroyo maayo og mga plano apan wala’y political will. Miingon sab si Flora nga si Marcos pulos lang political harassment samtang silang Aquino ug Ramos wala’y nahimo ug wa nakabawi ang atong ekonomiya gikan sa pangurakot ni Marcos. Mipuno sab si Flora nga sukad ni Marcos, nagkagrabe na ang krisis sa ekonomiya. Nakahinumdum si Flora nga kaniadto, makaya pa ang mga palitonon. Ang nakaapan lang, wala’y political freedom labi na sa panahon ni Marcos. Matud pa ni Flora, si Erap ang pinaka dili masaligan. Gipuno ni Flora nga si Erap napuno ra ug mga padrino apan wala’y backbone. Matud ni Flora, daghan pa kaayo’g kuwang ang mga serbisiyo sa gobyerno.

Lima Ka Bag-ong Sugbuanong Pulong (6)

1. Silot n. Punishment, penalty, exactitude, judgment, retribution

• Ang silot sa tulisan napo ka tuig nga pagkapreso.

2. Sinampangkong n. Hocus-pocus, swindle; hence, deceptive motives, wrong propositions

• Sinampangkong ang pagkahimo sa iyang proyekto.

3. Subli v. To repeat for the second time; to get back again

• Gisubli sa suspek ngadto sa kapulisan nga wala siya’y labot sa krimen.

4. Sukwahi adj. Adverse; disagree; incompatible; opposite; different

• Ang artificial birth control nasukwahi sa pagtulun-an sa Simbahan.

5. Sugilanon n. Story, history, narration, account, tale, narrative, novel; a connected narration of past events, an account of a certain incident; literature

• Taas ang sugilanon sa iyang kinabuhi.

Reaksyon Bahin sa mga Sugbuanong Pulong nga Nalista ni Antonio Pigafetta Niadtong 1521

Gikan sa lista ni Antonio Pigafetta sa mga Sugbuanong pulong sa karaang panahon, nakapamatikud ko sa mga mosunod:

1. Aduna’y mga karaang pulong nga wala gayod mausab. Pareho ra ang gipasabot ug ang pantitik niini sama sa tipay, dughan, ug lubi.
2. Aduna sa’y mga karaang pulong nga dako kaayo ug kalainan sa bag-ong Cebuano sama sa paranpaon (babaye) ug gandan (kutsara).
3. Aduna’y mga karaang pulong nga pareho ra ang gipasbot sa bag-ong Cebuano apan nausab ang pantitik sama sa acin (asin), sico (siko), ug matta (mata).
4. Ang ubang mga pulong aduna’y gamay nga kalainan sa pantitik apan duol ug panlitok. Sama niini ang monoch (manok) ug saghin (saging).
5. Naporma ang uban nga mga bag-ong Sugbuanong pulong gikan sa pagpuno o pagkuha ug mga titik sa karaang pulong. Sama niini ang bani (banig) ug paha (paa).
6. Ang mga titik nga “ai”, “c”, “ch”, “ei”, “x”, ug “z” naa sa ubang mga karaang pulong ug wala na sa bag-ong Cebuano.
7. Aduna’y mga karaang pulong nga lahi na ug gipasabot sa bag-ong Cebuano. Sama niini ang gapas nga kaniadto nagpasabot ug baliog (scarf) apan karon, nagpasabot kini ug 'cotton sa ininglis.
8. Aduna’y mga karaang Cebuano nga hangtud karon gigamit pa sa katawhan sama sa marica (ngari).

Sa wala pa miabot ang mga Kastila, aduna na’y naporma nga sinultian ang atong mga kagikanan. Gamit niini, sila nagkasinabtanay ug nagkahiusa. Pasalamat kita kanila nga kita sab karon nagkasinabtanay. Apan sa pagsakop sa mga Kastila sa Pilipinas, dako sab ilang naimpluwensya sa Sugbuanong sinultian. Nakita nako nga nagpadayon ang pagtubo sa Cebuano mahitungod buhi kini sa daghang bahin sa nasod. Apan ang pagbag-o dili unta kini mahimong babag sa pagtamud sa atong kultura nga naghiusa kanato. Ang atong sinultian mao sab ang atong kasaysayan; busa, angay kini natong daygon aron magpabilin ang atong pagkatawo isip Sugbuanon.

Lima Ka Bag-ong Sugbuanong Pulong (5)

1. Kabubut-on n. The will, common sense, an attitude pattern of a person

• Kabubut-on sa kapitan sa MV Princess of the Stars nga molawig bisan aduna’y bagyo.

2. Kahamugaway n. State or condition of being well-off, at ease; hence, well-to-do, rich, endowed with riches

• Kahamugaway ang moabot sa tao nga modaog sa lotto.

3. Kahiladman n. Depth, abyss, as to the depth of the heart

• Gikan sa kahiladman sa akong kasingkasing, gihigugma ko ikaw.

4. Kaligotgot n. Ill-feeling, resentment, grudges

• Aduna pa’y mga kaligotgot ang mga kabanay sa mga biktima sa nalunod nga barko paingon sa Sulpicio.

5. Katalagman n. Calamity, tragedies, misfortune, emergency; act of nature such as typhoons, earthquakes, fires, droughts, pestilence, and the like

• Dako ang katalgman nga nahiaguman sa Pilipinas sa milabay nga bagyong Frank.

Lima Ka Bag-ong Sugbuanong Pulong (4)

1. Hinugpong adj. Combined

• Ang hinugpong nga kusog sa mga drayber sa jeep nakapasaka sa plitihan.

2. Hinulsol v. To repent, recant, to feel sorry, to mend his ways, to accept his fault

• Ang Ginoo maloloy-on kanila nga naghinulsol sa ilang mga sala.

3. Hukdong v. To sit down with head downward, either heavy with problems, sorrows, and the like

• Naabtan namo nga naghukdong ang mga kabanay sa mga biktima sa nalunod nga MV Princess of the Stars.

4. Hungihong n. A wild rumor, backbite, despise, bad news

• Aduna’y hungihong nga buhi ang kapitan sa MV Princess of the Stars ug nagtago lang kini.

5. Huyohoy n. Gentle breeze, soft blowing of air, a little rustle of the wind

• Muhanggap kita sa huyohoy sa baybayon aron makalingkawas sa kahugaw sa siyudad.

Unsa Imong Buhaton?

Situation 3:

Nagcover ka ug presscon ni Mayor Tomas Osmeña. Sa tungatunga sa presscon, aduna’y pagpangawat sa Gen. Maxilom Avenue. Unsa ang imong buhaton: biyaan ang presscon o tiwason usa muadto sa nahitabong pagpangawat?

Biyaan nako ang presscon ni Mayor Tomas Osmeña tungod tungatunga na man sab akong nahoman aron makaabot pa ko sa panghitabo. Inig abot nako sa lugar kon asa nahitabo ang pagpangawat, makighinabi dayon ko sa kapulisan, mga saksi, ug mga posibleng biktima sa maong salaod. Kon insakto ang oras ug panahon sa akong pag-abot ug naabtan nako ang pagdakop sa kawatan, makigsulti sab dayon ko kaniya.

Sa ka paspas sa panghitabo ug tungod sa kaabtik sa news team, mahimong dako pa ang mahibilin nga oras nga igo-igo ra gayod nga makabalik pa ko sa City Hall aron makatiwas sa presscon. Sa pagmaximize sa akong oras, dili lang usa kon di’ duha ka mahinungdanong panghitabo ang akong masibya sa katawhan.

Unsa Imong Buhaton?

Situation 2:

Absent ang imong lima ka news reporters ug ikaw ra usa sa desk. Aduna sa’y lima ka baha sa Bogo, Talibon, Iloilo, Tacloban, ug Colon. Unsaon nimo pagcover sa mga panghitabo kon telepono ra ang magamit?

Gamiton nako ang telepono sa pagtawag sa mga lugar nga nakasinati ug baha. Aron kasaligan ang akong makuha nga impormasyon, kinahanglan kasaligan sab akong news source. Unahon nako ug tawag c Mayor Tomas Osmeña sa Cebu City Hall tungod kini ang kinaduolan sa Colon. Homan niini, akong tawgon ang tagsatagsang City Hall sa Bogo ug Tacloban aron makigsulti sa ilang Mayor bahin sa baha. Makigsulti sab ko sa tagsatagsang gobernador sa Talibon ug Iloilo. Sa dihang wala ang mga gipangitang opisyal sa gobyerno, makigsulti ko sa kon kinsa’y naa nga kasaligan sab nga opisyal.

Unsa Imong Buhaton?

Situation 1:

Aduna ka’y duha ka Cebu City based news teams.

Aduna’y unom ka panghitabo:

· Pagkalunod sa MV Princess of the Stars sa Romblon

· Pagkalunod sa MV Tubigon sa Bohol

· Pagcrash sa eroplano sa Philippine Airlines ngadto sa Mactan Air Base

· Aduna’y napaakan ug iro sa Junquera

· Brownout sa Pardo

· Fiesta sa Minglanilla

Unsa ang duha ka panghitabo ang imong i-cover?

Tungod Cebu City based ang akong duha ka news team, pabor para namo ang mga panghitabo duol sa siyudad sa Sugbo ug sulod ra sab niini. Apan, dili lang ang lugar ang akong hunahunaon kon dili tan-awon sab nako kon asa sa mahimong adtoon nga lugar ang mas importante ug aduna’y takdo angay nga balita.

Sa unom ka panghitabo, ang pagkalunod sa MV Tubigon sa Bohol ug ang pagcrash sa eroplano sa PAL ngadto sa Mactan Air Base ang akong i-cover tungod ang siyudad sa Lapu-Lapu ug lalawigan sa Bohol silingan ra sa Sugbo; busa sayon ra ang pag-adto bisan pa ug kinahanglan pa motabok ug dagat aron makaabot didto.

Duol ra kaayo ang Junquera, Pardo, ug Minglanilla apan mas aduna’y unod ug tukma sa panahon ang panghitabo sa Lapu-Lapu ug Bohol. Wala nasakripsyo ang kalidad sa istorya bisan pa sa kaduol sa lugar. Kini sab ang labing maayong ikapuli sa mas dakong balita sa pagkalunod sa MV Princess of the Stars nga lisod i-cover sa usa ka Cebu City based news team tungod sa gilay-on sa Romblon.

Usa ka Pakighinabi Bahin Sa Edukasyon Sa Pilipinas

Lima Ka Bag-ong Sugbuanong Pulong (3)

1. Timailhan n. Signs, manifestations, wonders, powers, miracles

• Ang wala gidahom nga pagbag-o sa panahon usa ka timailhan sa nagkagrabeng Global Warming.

2. Tikyaob v. Turn upside down, capsize, run turtle, run aground

• Tungod sa kadako sa balod ug kakusog sa hangin, nitikyaob ang barkong MV Princess of the Stars.

3. Waldas v. To spend the money without limit, clandestinely

• Dili angay magpataka ug waldas sa kuarta ilabi na karon nga lisod na ang panginabuhi.

4. Yam-id v. To mock or ridicule; to disregard or reject

• Giyam-id sa mga Pariseo si Jesus tungod sa iyang mga tinuohan ug sa pagdayeg sab sa katawhan kaniya isip magtutudlo ug Mesiyas.

5. Yukab v. To inhale the smoke in a cigar

• Nagkadaghan na ang mga minor de edad nga nakat-on ug yukab sa sigarilyo ug nagpakabuang sa uban pang dili maayong binuhatan.

Napo Ka Pangutana Alang ni Ces Drilon

1. Unsa ang unang nisulod sa imong hunahuna pagkakita nimo nga gipalibotan na kamo sa mga sakop sa Abu Sayyaf?
2. Unsa kalisod ang kinabuhi isip usa ka nasikup sa inilang grupo sa mga terorista?
3. Unsa ang imong gibati sa panahon nga gibuhian si Angelo Valderama samtang kamong tulo nila Jimmy Encarnacion ug Octavio Dinampo ilang gipabilin?
4. Sa kanunay nimong pagkuha ug mga balita sa Sulu, mao ra’g nahimutang na gayod ka sa lugar. Apan sa bag-ohay lang nga nahitabo kanimo, aduna pa ba ka’y plano mobalik sa Sulu aron ipadayon ang imong trabaho?
5. Gumikan sa imong pagpuyo kauban ang mga terorista, unsa sa imong panglantaw ang hinungdan sa ilang mga binuhatan?
6. Sa pagsikup sa Abu Sayyaf kanimo, unsa’y nipatigbabaw nga pagbati: kahadlok o kalagot? Ngano man?
7. Angay ba mahadlok ang mga mosunod nga tigbalita pagkahoman sa nahitabong pagsakmit sa Sulu? Unsa ang imong mensahe alang kanila?
8. Sulod sa napo ka adlaw nga pagsakmit, unsa ang imong nakat-onan nga angay sab pagabuhaton sa usa ka tigbalita?
9. Kon hatagan ka ug higayon nga makasulti ang mga nagsikup kaninyo, unsa ang imong mensahe alang kanila?
10. Sa bahin sa natungdan, angay ba ang usa ka higpit nga pamaagi sa pagdili ug hatag ug salapi aron pagtubos sa biktima?

Napo Ka Pangutana Alang Ni Barack Obama

1. Unsa'ng pamaagi ang imong ipahigayon aron mapaniguro nga ang katawhan mahilayo sa peligro sa terorismo?
2. Sa unsa'ng butang gusto nimo nga mahinumduman ka sa katawhan?
3. Kon ikaw mahimong presidente, unsa nga problema bahin sa kalikupan ang una nimong trabahuon? Ngano kini man?
4. Unsaon nimo pag-gahin ug barato ug de kalidad nga edukasyon ilabi na sa mga bata aron mogaan ang palas-anon sa mga nagtrabahong pamilya kon aduna sa’y problema sa pagpadayon sa mga magtutudlo sa ilang trabaho?
5. Kon ikaw mahimong presidente, unsa ang una nimong buhaton sulod sa nag-unang tulo ka buwan sa imong termino?
6. Unsaon nimo ug pagpasabot ug pagpausbaw ngadto sa mga batan-on nga dili angay usik-usikan ang enerhiya?
7. Sa imong panglantaw, unsa nga pamaagi ang labing maayo aron maampingan ug dili mausik ang nagkagamay nga pundo sa lana?
8. Kon mahidayon nga ikaw ang unang Black American nga nahimong presidente sa Estados Unidos, makatabang ba kini sa pagminos ug pagpahilom sa diskriminasyon?
9. Unsaon nimo ug buhat ug mga trabaho alang sa katawhan aron masulbad ang kakulang sa trabaho?
10. Unsa pa ka dugay ang pagtugot sa Equity Bill alang sa mga beteranong Pilipino sa ikaduhang gubat?

Napo Ka Pangutana Alang Sa Santo Papa

1. Sa tanang pangalan, ngano’ng Benedict man ang imong gidala?
2. Tinuod ba nga ang Pilipinas usa sa mga nasod nga imong duawon?
3. Wala ba ka nabugnaw bahin sa imong plano sa pag-anhi sa Pilipinas bisan pa ug nasayod ka sa among kahimtang sa kalinaw ug kahusay?
4. Unsa ang imong ikasulti bahin sa komento nga magawalon ra kaayo ang mga tradisyonal nga papanhong bisti nga imong gisul-ob ug usab bisan pa ug dugay na kining wala gigamit sa mga niaging Santo Papa?
5. Unsa imong gibati sa pagprotesta sa mga sumusunod sa Islam batok sa pagpanginsulto kuno sa hulagway sa ilang relihiyon nga nigikan sa imung gihatag nga pakigpulong?
6. Wala ba ka nabalaka sa imong kaugalingong seguridad isip Santo Papa nga kaniadto aduna’y daghang nagplano sa pagpatay kang kanhi Papa Juan Paulo II?
7. Nakauyon ba ka sa paghingalan kanimo ug “the Pope’s enforcer” ug “God’s rottweiler” sa panahon nga ikaw usa pa ka kardinal tungod sa imong pagpanalipod sa tinuohang Katoliko?
8. Aduna’y mga hulongihong nga ikaw ang suod nga higala ni kanhi Papa Juan Paolo II. Unsa ang dili nimo makalimtan bahin niya ug sa inyong panaghigalaay?
9. Isip kanhi nga ulo sa Church's Congregation for the Doctrine of the Faith, sayon na lang ba kanimo ang nangulong papel sa Santo Papa nga motudlo bahin sa tinuohang Katoliko ug pagsulbad sa mga suliran parti sa pagtuo?
10. Unsa ang imong mensahe alang kanamong mga batan-on ilabi na karon nga nagsalig na ang kadaghanan sa teknolohiya?

Lima Ka Bag-ong Sugbuanong Pulong (2)

1. Hagawhaw n. Whisper, a low, soft utterance

• Sa kahilom sa lugar, klaro ang mga hagawhaw gikan sa mga nagtapoktapok na mga tawo.

2. Handurawan n. Imagination, reminiscence, reverie

• Samtang naghulat ko sa paglabay sa oras, napalid akong handurawan ngadto sa kinailaloman sa akong mga hunahuna.

3. Hibayhibay adj. Slow, weak, as to moving slowly or walking in turtle pace

• Sayo sa buntag, hibayhibay ang nilihokan ni Maria tungod katulgon pa siya.

4. Hingpit adj. Perfect, thorough, complete, flawless, exact, pure

• Hingpit na gayod nga nalunod ang barko sa Sulpicio.

5. Hugip-ot adj. Tight situation, scarce, few, tight business situation, not favorable

• Tungod sa krisis sa ekonomiya, hugip-ot ang kahimtang sa mga aduna’y gusto magtukod ug negosyo.

Lima Ka Bag-ong Sugbuanong Pulong (1)

1. Bahandi – fortune, riches, treasure, wealth

Kay ato kining gikinahanglan, ampingan nato ang mga bahandi sa kalibutan labi na karon na nagkanihit na kini.

2. Kawad-on – deprivation; poverty

Hangtod karon, wala pa gihapon nasulbad ang problema sa kawad-on.

3. Isigkatawo – fellowman

Kinahanglan hunahunaon nato ang kaayuhan sa atong isigkatawo para sab sa kaayuhan sa atong nasud.

4. Pagsalop sa adlaw – sunset

Labing gihulat sa kadaghanan ang maanindot na talan-awon sa pagsalop sa adlaw.

5. Pasidunggan (v) – honor

Angay pasidunggan ang Ginoo sa tanang gasa na iyang gihatag kanato.

Akong Labing Halandumong Sugbuanong Kasinatian

Sugbuanon sa Maynila

Sa miaging tuig, niadto mi sa akong mga kabanay sa lungsod sa Maynila para mutan-aw ug musuporta sa dula entablado na giapilan sa akong ig-agaw nga gipasundayag didto sa Cultural Center of the Philippines. Mura na sab ug bakasyon ang lima ka adlaw na pagpuyo namo didto. Gisuroy namo ang lungsod ug natagbaw gyud mi sa among paglaag-laag. Usa sa dili nako makalimtan na panghitabo didto mao ang pagbisita namo sa Greenhills Shopping Center. Sa kadako sa lugar, hapit na mi masaag sa akong ig-agaw ug usahay makalimot na mi sa among gitiman-an na mga pwesto na gusto unta namong balikon. Daghan sab ug nagkalain-lain nga mga maanindot na baligya sa maong lugar. Sa sige na namo ug tuyok-tuyok ug pamili, dili lang kakapoy ang akong gibati. Wala ko ni gituyo; dili lang gyud nako malikayan ang makaingon ug “Naglibog na ko!” samtang naghuna-huna ko kon unsa sa kadaghan sa akong napilian ang akong paliton. Nasayod ko na lahi ug kahulogan ang “libog” sa Tagalog. Apan, bisa’g unsaon, mugawas gyud ang akong pagka-Sugbuanon. Nagsige na lang ko ug pugong sa akong kaugalingon na kon mahimo dili na nako balikon ug ingon ang maong linya. Gikan niining kasinatian, nakasabot ko na lisud gyud itarong ug itago ang naandan na labi na kon kini ang tubong sinultian.